Twórcą pojęcia umiejscowienie poczucia kontroli jest Rotter (1966), który uznał, iż poszczególne osoby można scharakteryzować ze względu na stopień poczucia kontroli nad własnym losem. Umiejscowienie poczucia kontroli to przekonanie, w jakim stopniu osoba uważa, że jej działania lub cechy osobiste wpływają na wyniki podejmowanych działań. Osoby posiadające wewnętrzne umiejscowienie poczucia kontroli wierzą, iż posiadają kontrolę nad swoim przeznaczeniem i są skłonne do przypisywania sobie oraz swoim działaniom przyczyny sukcesów i porażek. Z kolei osoby z zewnętrznym umiejscowieniem poczucia kontroli są skłonne uznawać, iż to co im się przytrafia w życiu jest w większym stopniu uzależnione od losu u czynników zewnętrznych niż podejmowanej przez nich aktywności. Wewnętrzne umiejscowienie poczucia kontroli wiąże się z przedsiębiorczością, ponieważ właściciele firm muszą wierzyć, że ich własne działania decydują o uzyskanych wynikach biznesowych (Rauch i Frese, 2007). Istnieje empiryczny dowód wskazujący na związek między wewnętrznym poczuciem kontroli a sukcesem biznesowym (Rauch i Frese, 2000). Wewnętrzne umiejscowienie poczucia kontroli ma dodatnią korelację z sukcesem (Cubico, Bortolani, Giuseppe i Sartori, 2010) i jest dodatnio związane z wydajnością firmy (Poon, Ainuddin i Junit, 2006). Właściciele firm z zewnętrznym umiejscowieniem poczucia kontroli wykazują wyższą aktywność i zaangażowanie w codzienną pracę a tym samym są mniej skuteczne (Rauch i Frese, 2000).
Umiejscowienie poczucia kontroli – jak myślą i działają ludzie nie osiągający sukcesu
Osoby nie osiągające sukcesu nie wierzą w siebie i swoje możliwości oddziaływania na swoją przyszłość. Nie wierzą, że mają kontrolę nad swoim życiem. Brak wiary w siebie i możliwości swojego wpływu powoduje, że w większym stopniu wierzą w los na loterii niż w siebie. Masy osób nieosiągających sukcesu gra na loterii liczą na fortunę. W większym stopniu wierzą w ślepy los na loterii o praktycznie zerowej szansie na wygraną niż w to, że są w stanie sami dzięki swoim działaniom wpłynąć na swoją przyszłość. Brak wiary w siebie sprawia, iż przyjmują rolę ofiary, użalając się nad sobą, swoim losem, wykazując brak poczucia wpływu. Częściej narzekają i mówią o tym, że nie da się zmienić ich sytuacji, niż tak naprawdę podejmują wyzwanie brania odpowiedzialności za swoje wyniki. Przyjmując swój punkt widzenia tworzą samospełniające się proroctwo. Ich przekonania prowadzą do działań uniemożliwiających osiągniecie sukcesu. Brak wiary w możliwości zmiany swojej sytuacji wynika z przypisywaniu czynnikom zewnętrznym winy za ich sytuację życiową. Ludzie bez sukcesu są w stanie wskazać mnóstwo powodów, poza sobą, dla których ich życie musi wyglądać tak a nie inaczej. Za swoją sytuację obwiniają rząd, gospodarkę, rodziców, wykształcenie, branżę, pracodawcę, przełożonego, sąsiadów, przeciwników politycznych i wszystkich innych, poza sobą samym. Zawsze to ktoś inny jest winny. Kiedy już wskażą winnego swojej sytuacji narzekają, zamiast działać. Samo narzekanie jest wyjątkowo niebezpieczne. Narzekanie powoduje, że uwaga jest koncentrowana na czymś negatywnym powodując, że brakuje miejsca na rzeczy, które są pozytywne i mogą prowadzić do oczekiwanych rezultatów. Jeśli umysł skupia na czymś swoją uwagę, to wzrasta liczba połączeń nerwowych kojarzących daną rzecz z nowymi doświadczeniami. W przypadku, kiedy tym czymś są negatywne emocje, narzekanie i skupianie się na złych rzeczach, to przestrzeń w umyśle jest wypełniona tymi rzeczami. Ostatecznie najważniejszym wnioskiem płynącym z usprawiedliwiania i narzekania jest to, że żadne z nich nie powoduje zmiany sytuacji, w której znajduje się dana osoba a jedynie wzmacnia przekonanie, że tak już musi być.
Wewnętrzne umiejscowienie poczucia kontroli – jak się przejawia u ludzi sukcesu
Ludzie sukcesu są przekonani, że to właśnie oni kierują swoim życiem. Koncentrują swoją uwagę na możliwościach własnego wpływu na to, co im się przytrafia. Absolutnie wierzą w siebie i swoje możliwości, dlatego podejmują działania, by aktywnie wpływać na swoją przyszłość. Mają poczucie sprawowania pełnej kontroli nad własnym życiem. Bez względu na to, czy jest to prawda czy nie, przekonanie o posiadaniu wpływ daje wystarczająco dużo energii by podjąć wyzwanie zmiany swojego losu. Ludzie osiągający sukces bardziej wierzą w siebie niż w cokolwiek innego. Wierzą, że samo mówienie nic nie zmienia a jedynym sposobem na osiągnięcie sukcesu jest działanie. Dlatego codziennie podejmują działania, które prowadzą ich w stronę celu, który chcą osiągnąć. Podejmują działania, bo wierzą w moc sprawczą tego, czym się zajmują. Jeśli czegoś potrzebują, nie zastanawiają się nad tym, czy jest to możliwe. Po prostu sięgają po to. Nie marnują swojej energii na obawy i zastanawianie się nad przeszkodami. Koncentrują się na działaniu, które prowadzi ich do celu. Uważają, że tylko od nich zależy to, co ich spotka.
Cytowane prace
Cubico, S., Bortolani, E., Giuseppe, F. i Sartori, R. (2010). Describing the entrepreneurial profile: The entrepreneurial aptitude test (TAI). International Journal of Entrepreneurship and Small Business, 11(4), 424-435.
Glinka, B. i Gudkova, S. (2011). Przedsiębiorczość. Warszawa: Oficyna Wolters Kluwer.
Hunter, A., Kapp, J. i Yonkers, V. (2003). A psychological model of entrepreneurial behavior. Journal of Academy of Business and Economics, 2, 180-192.
McClelland, D. (1961). The Achieving Society. Princeton: Van Nostrand Company Inc.
Poon, M. L., Ainuddin, R. A. i Junit, S. H. (2006). Effects of Self-concept Traits and Entrepreneurial Orientation on Firm Performance. International Small Business Journal: Researching Entrepreneurship, 24(1), 61-82.
Rauch, A. i Frese, M. (2000). Psychological approaches to entrepreneurial success. A general model and an overview of findings. W C. L. Cooper i I. T. Robertson, International Review of Industrial and Organizational Psychology (strony 101-142). Chichester: Wiley.
Rauch, A. i Frese, M. (2007). Let’s put the person back into entrepreneurship research: A meta-analysis on the relationship between business owners’ personality traits, business creation, and success. European Journal of Work and Organizational Psychology, 16(4), 353-385.
Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs: General and Applied, 80(1), 1-28.
Shane, S., Locke, E. A. i Collins, C. J. (2003). Entrepreneurial motivation. Human Resource Management Review, 13(2), strony 257-279.