Poczucie przedsiębiorczej samoskuteczności jest efektem poszukiwania przez badaczy miar pozwalających na określenie prawdopodobieństwa założenia przez daną osobę działalności gospodarczej. Statyczne cechy osobowości czy predyspozycje nie okazały się w tym zakresie skuteczne (Sandberg i Hofer, 1987). Z kolei badania nad psychologią przedsiębiorczości wskazały, że cechy takie jak umiejscowienie poczucia kontroli nie pozwalają na rozróżnienie przedsiębiorców od menadżerów (Chen, Greene i Crick, 1998). Miara, która pozwala na takie rozróżnienie to właśnie poczucie przedsiębiorczej samoskuteczności.
Poczucie przedsiębiorczej samoskuteczności – definicja
Poczucie przedsiębiorczej samoskuteczności jest oceną poznawczą danej osoby dotyczącą posiadanych zdolności związanych z mobilizowaniem motywacji, zasobów poznawczych i kierunków działania potrzebnych aby rozwinąć kontrolę nad zdarzeniami mającymi miejsce w życiu danej osoby (Wood i Bandura, 1989). Badania nad efektami poczucia skuteczności wskazały, że jest ono najbardziej efektywnym predykatorem zachowania i wyników działań (Bandura, 1986; Wood i Bandura, 1989). Konstrukt ten należy do jednych z najczęściej badanych aspektów psychologicznego funkcjonowania ludzi (Ziemiański i Zięba, 2014). Dzieje się tak, gdyż osoby z wysokim poziomem poczucia samoskuteczności wykazują większe wewnętrzne zaangażowanie w zadanie, są bardziej skłonne do zwiększenia podejmowanych wysiłków oraz wykazują większą wytrwałość w obliczu przeszkód i niepowodzeń. W efekcie działają skuteczniej. Poczucie samoskuteczności jest lepszym predykatorem przyszłych zachowań niż wcześniejsze doświadczenie danej osoby (Chen, Greene i Crick, 1998).
Locke i Latham (2004) udowodnili, że im dana osoba posiada silniejsze przekonanie dotyczące własnej skuteczności, tym wyższe stawia sobie cele oraz tym większe jest jej zaangażowanie w zamierzone zachowanie i działanie, nawet w obliczu piętrzących się porażek.
Wysokie poczucie własnej skuteczności wpływa na procesy poznawcze i osiągniecia intelektualne. Skłania również do zainwestowania w zachowanie większego wysiłku i wytrwałości oraz do wyboru bardziej ambitnych zadań (Schwarzer i Fuchs, 1996).
Najważniejszym i najbardziej istotnym efektem poczucia samoskuteczności jest wybór otoczenia adekwatnego do posiadanego poczucia kontroli nad sytuacją. Dana osoba ma skłonność do wybierania tych sytuacji, w których przewiduje, że posiada nad nią wysoką kontrolę oraz unikania tych sytuacji, w których antycypuje, że posiada nad nimi niską kontrolę (Bandura, 1977).
Osoby z wysokim poziomem poczucia samoskuteczności są opisywane jako takie, które postrzegają zadania raczej jako wyzwania niż problemy czy zagrożenia (Bandura, 1994). Czynnik ten zwiększa ich umiejętności adaptacyjne, a także zmniejsza poziom doświadczanego stresu i pozwala na bardziej efektywne radzenie sobie z trudnymi sytuacjami.
Bandura (1994) wskazuje, iż wysoki poziom własnej skuteczności skutkuje także głębszym zainteresowaniem i zaangażowaniem na rzecz swoich planów i zamierzeń. Dzięki temu ludzie są bardziej wytrwali w obliczu trudności.
Poczucie przedsiębiorczej samoskuteczności – znaczenie dla biznesu
Poczucie przedsiębiorczej samoskuteczności jest kluczowym wskaźnikiem determinującym założenie i efektywne prowadzenie działalności gospodarczej (Chen, Greene i Crick, 1998; Boyd i Vozikis, 1994; Krueger i Brazeal, 1994; De Noble, Jung i Ehrlich, 1999; Gist, 1987; Bandura, 1997). Odpowiedzialne jest również za bezpośredni impuls i kluczowy bodziec do podjęcia takiej aktywności (Boyd i Vozikis, 1994; Krueger i Brazeal, 1994).
Markman, Balkin i Baron (2002) opisali poczucie skuteczności jako kluczową determinantę wzrostu nowych przedsięwzięć i sukcesu osobistego. Spostrzeganie wysokiej własnej skuteczności wiąże się z osiąganiem wysokich rocznych dochodów przez właściciela firmy.
Uczeni tacy jak Shane, Locke i Collins (2003) twierdzą, że przedsiębiorca, który ma wysoki poziom poczucia własnej skuteczności ma większą skłonność do wkładania większego wysiłku w dłuższym okresie czasu, trwania w działaniu mimo niepowodzeń oraz opracowywania lepszych planów i strategii w celu realizacji zadania.
Osoby charakteryzujące się wysokim poziomem poczucia własnej skuteczności skupiają się na możliwościach a dostrzegane przeszkody oceniają jako możliwe do przezwyciężenia. Czynnik ten zwiększa umiejętności adaptacyjne, a także zmniejsza poziom doświadczanego stresu co pozwala na bardziej efektywne radzenie sobie z trudnymi sytuacjami (Le Blanc i Schaufeli, 2008). Z kolei osoby z niskim poczuciem własnej skuteczności skupiają się na przeciwnościach i oceniają przeszkody jako takie, nad którymi sprawują niewielką kontrolę. Osiągają przez to ograniczony sukces nawet w okolicznościach, które dostarczają wielu możliwości (Kureger i Dickson, 1994).
Bibliografia
Bandura, A. (1977). Self-efficacy. Toward a Unifying Theory o f Behavioral Change. Psychology Review, 84, strony 191-215.
Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory.Englewood Cliffs, NY: Prentice Hall.
Bandura, A. (1994). Self-efficacy. W V. S. Ramachaudran (Red.), Encyclopedia of human behavior(Tom 4, strony 77-81). New York: Academic Press.
Bandura, A. (1995). Exercise of personal and collective efficacy in changing societies. W A. Bandura (Red.), Self-efficacy in changing societies.New York: Cambridge University Press.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy. The exercise of control.New York: Freeman & Co.
Boyd, N. G. i Vozikis, G. S. (1994). The infl uence of self-efficacy on the development of entrepreneurial intentions and actions. Entrepreneurship Theory and Practice, 18(4), 63-77.
Chandler, G. N. i Jensen, E. (1992). The founder’s self-assessed competence and venture performance. Journal of Business Venturing, 7(3), strony 223-236.
Chen, C. C., Greene, P. G. i Crick, A. (1998). Does entrepreneurial self-efficacy distinguish entrepreneurs from managers? Journal of Business Venturing, 13(4), strony 295-316.
Chen, C. C., Greene, P. G. i Crick, A. (1998). The self-efficacy expectations and occupational preferences of females and males. Journal of Business Venturing, 13(4), 295-316.
De Noble, A., Jung, D. i Ehrlich, S. (1999). Initiating new ventures: the role of entrepreneurial self-efficacy. Frontiers of Entrepreneurship Research.www.Babson. Edu/Entrep/Fer/Papers99/I/I_C/Ic.Html.
Eggers, J. H., Leahy, K. T. i Churchil, N. C. (1994). Entrepreneurial leadership and the development of small businesses. Paper presented at the 14th Annual Entrepreneurial Research Conference.Wellesley, MA.
Erlich, S. B., De Noble, T., Moore, T. i Weaver, R. R. (1994). After the cash arrives: a comparative study of venture capital and private investor involvement in entrepreneurial firms. Journal of Business Venturing, 9, strony 67-82.
Gist, M. (1987). Self-efficacy: Implications for organizational behavior and human resource management. Academy of Management Journal, 12, 472-485.
Krueger, N. F. (1999). The cognitive infrastructure of opportunity emergence. Working paper.
Krueger, N. F. i Brazeal, D. (1994). Entrepreneurial potential and potential entrepreneurs. Entrepreneurship Theory and Practice, 91-104.
Kureger, N. F. i Dickson, P. (1994). How believing in ourselves increases risk taking: Self-efficacy and perceptions of opportunity and threat. Decision Science, 25, strony 285-400.
Le Blanc, P. M. i Schaufeli, W. B. (2008). Burnout Interventions: An Overview and Illustration. W J. R. Halbesleben (Red.), Handbook of Stres and Burnout in Health Care.Hauppauge NY: Nova Science Publishers.
Locke, E. A. i Latham, G. P. (2004). What should we do about motivation theory? Six recommendations for the twenty first century. Academy of Management Review, 29(3), strony 388-403.
Markman, G. D., Balkin, D. B. i Baron, R. A. (2002). Inventors and new venture formation: The effects of general self-efficacy and regretful thinking. Entrepreneur Theory and Practice, 4, strony 149-165.
Sandberg, W. R. i Hofer, C. W. (1987). Improving new venture performance: The role of strategy, industry structure, and the entrepreneur. Journal of Business Venturing, 12, 5-28.
Schwarzer, R. i Fuchs, R. (1996, 1996). Self-efficacy and Health Behaviours. W M. Conner i P. Norman (Redaktorzy), Predicting Health Behaviour(strony 163-196). Buckingham–Philadelphia: Open University Press.
Shane, S., Locke, E. A. i Collins, C. J. (2003). Entrepreneurial motivation. Human Resource Management Review, 13(2), strony 257-279.
Wood, R. i Bandura, A. (1989). Social cognitive theory of organizational management. Academy of Management Review, 3, strony 361-384.
Ziemiański, P. i Zięba, K. (2014). Znaczenie źródeł poczucia samoskuteczności u początkujących przedsiębiorców – raport z badań. Research on Enterprise in Modern Economy – theory and practice(4).