Analiza siatki repertuaru – Rep Test – to metoda pozwalająca na odkrycie w jaki sposób dana osoba interpretuje rzeczywistość, jakie nadaje jej znaczenie, jakie tworzy konstrukty osobiste oraz pozwala na zrozumienie zachowań społecznych danej osoby. Metoda opiera się na Teorii Konstruktów Osobistych Kelly’ego, która bazuje na następujących założeniach (Kelly, 1955):
- Świat jest czymś realnym. Nie jest bytem wymyślonym przez człowieka, tym samym człowiek funkcjonuje w świecie tworząc w umyśle jego mentalną reprezentację.
- Dla człowieka zjawiska wewnętrzne reprezentujące rzeczywistość są równie realne jak świat i rzeczywistość.
- Dana osoba może poznać świat w takim stopniu, w jakim dokona jego interpretacji. Oznacza to, że indywidualna reprezentacja świata w umyśle jest głównym regulatorem zachowania.
- Podstawowym elementem modelu interpretacji świata jest KONSTRUKT OSOBISTY. Jest to sposób, w jaki dana osoba przewiduje zjawiska zachodzące w świecie. Aby wyjaśnić zachowanie danej osoby należy zatem poznać tworzone przez niego konstrukty.
Analiza siatki repertuaru powstała pierwotnie w celach diagnostycznych i psychoterapeutycznych, ale jest to na tyle plastyczna metoda, że jest z powodzeniem stosowana w badaniach empirycznych, rynkowych czy zarządzaniu w celu budowania systemów oceny kompetencji. Jest uznawana za jedną z najbardziej zaawansowanych metod służących diagnozie kompetencji oraz pozwalającej na odróżnienie pożądanych (właściwych) wzorców zachowań od niewłaściwych (Armstrong i Taylor, 2014). Zebrane za jej pomocą dane dostarczają informacji nie tylko na temat jawnych deklaracji i oczekiwań badanych, ale również niosą ze sobą informacje na temat wiedzy ukrytej oraz nieuświadomionych czynników mających wpływ na sukces w danej organizacji. Jest to metoda szczególnie zalecana a działaniach związanych z zarządzaniem zasobami ludzkimi a zwłaszcza w kwestiach związanych z oceną pracowników czy analizą stanowisk pracy (Bourne i Jankowicz, 2012). Wypracowane za jej pomocą kompetencje nie są dziełem twórczości konsultanta, lecz stabilnym opartym na twardych analizach oraz opracowaniach statystycznych systemem mającym racjonalne i naukowe uzasadnienie.
Analiza siatki repertuaru (Rep Test) – procedura badania
Procedura badania polega na wywołaniu konstruktów osobistych, których osoba używa do nadawania znaczenia wydarzeniom, rzeczom czy ludziom. Jej efektem jest matryca, która prezentuje konstrukty i opisane nimi obiekty będące przedmiotem analizy. Matryca stanowi swego rodzaju rodzaj umysłowej mapy, którą posługuje się dana osoba w celu opisania otaczającego ją świata.
Przeprowadzanie analizy siatki repertuaru (Rep Test) nie zakłada z góry określonej ilości wymiarów. Powstają one w procedurze badania. Badający szuka ich i tego w jaki sposób dana osoba jest stosuje w celu nadania sensu swojemu światu. Metoda pozwala odkryć powiązania między konstruktami, których dana osoba nie jest świadoma, a którym się posługuje.
Przykładowa procedura przeprowadzenia analizy siatki repertuaru (Rep Testu) w odniesieniu do zidentyfikowania działań pozwalających na osiągnięcie sukcesu w danej firmie:
- Sformułowanie tematu. (Zachowania pozwalające na osiągnięcie sukcesu w firmie)
- Identyfikacja elementów (wizja, działy, kluczowe wskaźniki efektywności, zadania).
- Umieszczenie elementy na kartach.
- Losowanie trzech kart z talii i zdanie pytania, która z nich nie pasuje do reszty z punktu widzenia cech i właściwości wymaganych do wykonania zadania.
- Uzyskanie jak najbardziej precyzyjnych definicji cech i właściwości poprzez wyrażenie ich w postaci konkretnych zachowań.
- Losowanie kolejnych kart i powtarzanie kroków (4) i (5).
- Powtarzanie całej procedury, aż do momentu, kiedy zostaną przeanalizowane wszystkie karty.
- Ocena tematu przez pryzmat każdej cechy i właściwości.
Celem tego badania było zdiagnozowanie, na ile wprowadzone przez zarządzających firmą rozwiązania przyczyniały się do pożądanych zachowań i a na ile generowały zachowania niezgodne z kulturą organizacyjną firmy.
Wady i zalety przeprowadzania analizy siatki repertuaru
Zasadniczą wartością tej metody jest zebranie materiału empirycznego pozwalającego na jakościową i ilościową analizę danych. Wynik przeprowadzonego badania może zostać przeanalizowany pod względem złożoności i struktury z wykorzystaniem odpowiednich procedur statystycznych takich jak analiza korelacji, analiza czynnikowa, hierarchiczna analiza skupie (Jankowicz, 2004). Dzięki temu istnieje możliwość wykazania matematycznego związku i relacji pomiędzy otrzymanymi konstruktami a tym samym można ocenić stopień powiązań pomiędzy dwoma lub więcej konstruktami.
Analiza siatki repertuaru jest narzędziem służącym nie tylko do odkrywania jakimi konstruktami posługuje się poszczególna osoba. Metoda ta pozwala również odkrywanie konstruktów przynależnych do osób wywodzących się z danej społeczności biznesowej, np. zespół zadaniowy, pracownicy firmy, menadżerowie, klienci, itd.
Mimo wielu zalet analiza siatki repertuaru jest rzadko stosowaną metodą ze względu na jej czasochłonność, przeprowadzanie analiz statystycznych i konieczność dużego wysiłku intelektualnego ze strony badanego/badanych i osoby badającej.
Cytowane prace
Armstrong, M. i Taylor, S. (2014). Armstrong’s Handbook of Human Resource Management Practice (wyd. 13). London: Kogan Page Limited.
Bourne, D. i Jankowicz, D. A. (2012). Technika identyfikacji konstruktów osobistych. W D. Jemielniak (Red.), Badania jakościowe. Metody i narzędzia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jankowicz, D. (2004). The Easy Guide to Repertory Grids. Hoboken: Wiley.
Kelly, G. (1955). The Psychology of Personal Constructs. New York: Norton.