Rozkład wzmacniania to reguła opisująca zależności związane z wystąpieniem danego zachowania i pojawieniem się wzmocnienia (nagrody). Określa, czy każde zachowanie prowadzi do nagrody czy tylko niektóre kończą się wzmocnieniem. Granice rozkładów wzmacniania są wyznaczane poprzez wzmacnianie ciągłe i wygaszanie. Pomiędzy nimi może pojawić się wiele sporadycznych rozkładów wzmacniania, które sprawiają, że tylko niektóre zachowania są wzmacniane.
W analizie zachowania wyróżnia się dwa podstawowe rozkłady wzmacniania: ciągły i sporadyczny. Z kolei rozkłada wzmacniania sporadyczny dzielony jest na kolejne rodzaje wynikające z odstępu czasowego pomiędzy zachowaniem a nagrodą oraz uzależnieniu otrzymania nagrody od liczby wykonanych zachowań.
Rozkład wzmacniania ciągły
Rozkład wzmacniania ciągły polega na uzyskaniu nagrody (wzmocnienia) po każdym wystąpieniu pożądanego zachowania. Pomimo nazwy wzmacnianie ciągłe nie oznacza, że wzmocnienie jest ciągłe. Ciągłość oznacza, że każde wystąpienie zachowania zostaje wzmocnione.
Rozkład wzmacniania ciągły jest pożądany, gdy dana osoba uczy się nowego zachowania lub angażuje się w to zachowanie po raz pierwszy. Rozkład ten nazywany jest nabywaniem: osoba nabywa nowe zachowanie. Rozkład ciągły prowadzi do szybkiego nasycenia wzmocnieniem i wytworzone za jego pomocą zachowania łatwo ulegają wygaszeniu, dlatego powinno być zastępowanie rozkładami wzmacniania sporadycznego.
Rozkład wzmacniania sporadyczny
Rozkład wzmacniania sporadycznego polega na możliwości uzyskania nagrody, ale nie po każdym wystąpieniu pożądanego zachowania. Gdy ktoś nabył umiejętność określonego zachowania rozkład sporadyczny jest stosowany w tym celu, aby dana osoba nadal angażowała się w to zachowanie, dzięki czemu jest ono utrzymywane wraz z upływem czasu. Wzmacnianie według rozkładu sporadycznego sprawia, że pożądane zachowanie jest trwałe i odporne na wygaszanie. Co więcej sporadyczne rozkłady wzmacniania są skuteczniejsze niż rozkład ciągły.
Rozkłady wzmacniania sporadycznego dzielone są na kategorie ze względu na wymiar czasowy (przyznawanie wzmocnienia ze względu na przedział czasowy) i proporcjonalny (przyznawanie wzmocnienia ze względu na liczbę zachowań) a każdy z nich ze względu na stałość lub zmienność kryteriów (stałe lub zmienne proporcje i stałe lub zmienne przedziały.
Rozkład wzmacniania o stałych proporcjach
W tym rozkładzie wzmocnienie pojawia się co określona, stała liczba zachowań, np. wzmocnienie może pojawiać się co piąte wykonanie określonej czynności. Jest to praca akordowa, w której pracownik jest rozliczany za stałą, z góry ustaloną liczbę wykonanych czynności (wykonanych produktów).
Rozkład wzmacniania o stałych proporcjach prowadzi do wysokiego wskaźnika reakcji. Pracownicy wzmacniani za pomocą tego rozkładu szybo pracują, ponieważ otrzymują wzmocnienie za każdym razem po spełnieniu wymagań dotyczących ustalonego współczynnika.
Do pewnego stopnia i im większy wymóg współczynnika, tym wyższy jest wskaźnik reakcji. Szybkość reakcji z kolei maleje, gdy wymagania dotyczące wskaźnika stają się zbyt duże. Zbyt duże wymagania sprawiają, że spada wydajność pracy.
Jeśli wartość współczynnika jest zwiększana stopniowo, przed dłuższy odstęp czasu, to można uzyskać bardzo wysokie wymagania dotyczące współczynnika.
Cechą charakterystyczną dla tego rozkładu jest występowanie pauzy w zachowaniu po każdym wzmocnieniu (spadek wydajności pracy po otrzymaniu wynagrodzenia) i następujące po nim serie szybko wykonywanych reakcji prowadzących do kolejnego wzmocnienia. Im więcej zadań należy wykonać zanim pojawi się wzmocnienie, tym dłuższe występują przerwy po uzyskaniu oczekiwanego wzmocnienia.
Rozkład wzmacniania o zmiennych proporcjach
Tak jak w przypadku rozkładu wzmacniania o stałych proporcja, również w tym przypadku uzyskanie wzmocnienia jest uzależnione od liczby zachowania z tą różnicą, że liczba zachowań potrzebnych do uzyskania wzmocnienia zmienia się za każdym razem i jest zbliżona do wcześniej ustalonej średniej. Wzmocnienie dostarczane jest po średnio X zachowaniach (np. 10 zachowaniach). Wzmocnienie może pojawić się po 2 czy 5 reakcji, ale również po 15 czy 20. Średnia zachowań po których podawane jest wzmocnienie powinna być zbliżona do ustalonej liczby, w tym przykładzie 10.
Rozkład wzmacniania o zmiennych proporcjach zapewnia stałe wskaźniki reakcji i zazwyczaj nie prowadzi do spadku poziomu zachowania po wzmocnieniu i wyraźnych pauz po wzmocnieniu, tak jak ma to miejsce w przypadku rozkładu wzmacniania o stałych proporcjach. Reakcje utrzymują się na stałym poziomie, ponieważ każda może prowadzić do wzmocnienia.
Tak samo jak w przypadku rozkładu o stałych proporcjach w rozkładzie o zmiennych proporcjach wielkość współczynnika wpływa na szybkość reakcji. Do pewnego stopnia im większa wartość współczynnika tym wyższy jest wskaźnik reakcji.
Rozkład wzmacniania o stałym interwale
W tym rozkładzie zachowanie jest wzmacniane tylko wtedy, gdy pojawia się po upływie określonego czasu. Nie ma znaczenia liczba wystąpień zachowania. Jak tylko upłynie określony przedział czasu, pierwsza pojawiająca się reakcja jest wzmacniana.
W rozkładzie o stałym interwale przedział czasu jest stały i pozostaje niezmienny za każdym razem. W przypadku przedziałów 5 minutowych wzmacniane jest pierwsze zachowanie, które pojawi się po upływie 5 minut. Zachowania, które pojawią się przed upływem tego czasu nie są wzmacniane i nie mają one wpływu na późniejsze dostarczanie wzmocnień.
Ten rozkład wzmacniania kształtuje pewien wzorzec reakcji: początkowo wolne tempo reagowania przyśpiesza i w momencie zbliżania się interwału czasowego następuje wzrost ilości wzmacnianych zachowań a po jego dostarczeniu liczba zachowań spada prowadząc do pauzy po wzmocnieniu i spadku reakcji we wczesnej części interwału.
Rozkład wzmacniania o stałym interwale ma tendencję do kształtowania powolnego lub umiarkowanego wskaźnika reakcji. Długość odstępu czasu między wzmocnieniami wpływa na pauzę po wzmocnieniu i szybkość reakcji. Im większy odstęp czasu, tym dłuższa pauza po wzmocnieniu i niższy ogólny współczynnik reakcji. Występowanie pauz po wzmocnieniu jest cechą charakterystyczną tego rozkładu wzmacniania, które występują po każdym wzmocnieniu.
Ten rozkład wzmacniania jest typowy dla stałego miesięcznego wynagrodzenia. Typowym towarzyszącym mu zjawiskiem jest wzrost zaangażowania w pracę przed zbliżającą się wypłatą oraz spadek wydajności po jej otrzymaniu.
Rozkład wzmacniania o zmiennym interwale
Podobnie jak w rozkładzie wzmacniania o stałym interwale wzmocnienie jest dostarczane po pierwszym zachowaniu, które pojawia się po upływie określonego czasu. Różnica polega na tym, że w tym rozkładzie każdy przedział czasu ma inną długość i różni się w zależności od średniego czasu.
Rozkład wzmacniania o zmiennym interwale ma tendencję do generowania stałej, stabilnej szybkości reakcji bez wyraźnych pauz po wzmocnieniu.
Wzmacnianie zgodnie z rozkładem o zmiennym interwale prowadzi do bardziej konsekwentnego zachowania się niż w przypadku stałych ostępów czasowych. Ten rozkład wzmacniania sprawia, że dana osoba jest mniej skłonną do angażowania się w zachowania konkurujące wobec zachowań pożądanych (częściej ktoś pracuje, niż robi coś innego).
Rozkład o zmiennym interwale ma tendencję do generowania od niskich do umiarkowanych wskaźników reakcji.
Średni czas trwania przedziałów wpływa na szybkość reakcji do pewnego stopnia. Im większy interwał, tym niższy ogólny wskaźnik reakcji.
Podsumowanie
Zestawienie powyżej omówionych podstawowych rozkładów wzmacniania prowadzi do następujących wniosków:
- Rozkłady wzmocnień o stałych i zmiennych proporcjach prowadzą do utrzymywania się wysokiego tempa reagowania.
- Rozkład wzmacniania o zmiennych interwałach prowadzi do umiarkowanego tempa reagowania.
- Rozkład wzmacniania o stałych interwałach również prowadzi do umiarkowanego tempa reagowania, przy czym wiąże się z okresowym przyrostem tempa reakcji, gdy zbliża się moment przyznania wzmocnienia oraz spadkiem tempa reagowania po jego otrzymaniu.
- Wahania tempa reagowania są cechą charakterystyczną dla rozkładu wzmacniania o stałych proporcjach, gdzie po wzmocnieniu występują pauzy, po których z kolei występuje wzrost tempa reagowania prowadzący do kolejnego wzmocnienia.
- Zachowania wzmacniane według rozkładów sporadycznych są bardziej odporne na wygaszanie niż reakcje utrzymywane według wzmacniania ciągłego. Zachowania wzmacnianie w sposób nieregularny wymagają więcej prób wygaszeniowych niż zachowania wzmacniane w sposób regularny.